Verse:Irta/Judeo-Mandarin/Ăn Yidiș: Difference between revisions
< Verse:Irta | Judeo-Mandarin
Jump to navigation
Jump to search
mNo edit summary Tags: Mobile edit Mobile web edit |
m (IlL moved page Ăn Yidiș/Ăn Yidiș to Verse:Irta/Judeo-Mandarin/Ăn Yidiș without leaving a redirect) |
||
| (163 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{rtl|שי ''' | {{rtl|שי לשון כֿעלתּאך תּא סאן '''ייִדיש'''; תּאָ צימפּוֹם 13 מיליוֹן טינא סאן טאוואן קוֹ לער נא | ||
כּאַנצין׳, בּעיקר איעטסאן טא כֿוּל'רא צרפתאך.}} | |||
{{rtl|בּמשך אקיס 800 בּליען תּ' אן ייִדיש נעי בּי אינא לשון-מֿאָר אצש כּיז מאַהּ אצש ייִדיהּ סאן עאראָפּ, בּעיקר סאן 19אוו איס סאן 20אוו ה-עיש. וו-אן ייִדיש אינא לשון-מֿאָר טא רוֹב נא ייִדיהּ סאן עאראָפּ אצש אן תּראָהּ שין, איס אַף טא נא ייִדיהּ נעי אימיקראַציאָ קוֹ ת׳יראן עלא. סאן תּקוּפֿה שין...}} | |||
<!-- אין יענער תקופה איז יידיש באנוצט געווארן אויף וואס א שפראך ווערט באנוצט, לשון קודש איז באנוצט געווארן נאר צו דאווענען און שרייבן תורה רייד, אבער אנהייב דעם 20סטן יאר הונדערט האט אליעזר בן יהודה מאדערנעזירט דעם לשון קודש און איר אהערגעשטעלט ווי א גערעדטע שפראך פאר יידן, און עס גערופן העברעאיש. דאן האט העברעאיש אנגעהויבן דינען ווי א גערעדטע שפראך ביי גרויסע טיילן פון יידישן פאלק וואס וואוינען אין ארץ ישראל און בעיקר האט זי איבערגענומען די יידישע שפראך נאך די צווייטע וועלט קריג. | |||
בעת דער השכלה באוועגונג, אין סוף דעם 18טן יאר הונדערט, האבן יידן פארדייטשט זייער יידיש אין די לענדער וועלכע מען האט גערעדט דייטש, אבער אין מזרח אייראפע האבן יידן פארגעזעצט זיך צוצוהאלטן צו דער יידישער שפראך. | |||
פֿאַר דער צווייטער וועלט-מלחמה האָבן אַרום 11 מיליאָן יידן גערעדט יידיש אלס זייער מאַמע-לשון. הײַנט צו טאָג רעדן יידיש אַרום 3 מיליאָן מענטשן, בעיקר אין ארץ ישׂראל און אין אַמעריקע - ווען פֿאַר א העלפֿט פֿון זיי איז יידיש די ערשטע שפּראַך. צווישן 60 און 75 פראצענט פון די יידיש-רעדער זיינען פרומע רעליגיעזע יידן[פֿעלט אַ מקור]. | |||
די יידישע שפּראַך שטאַמט איבערהויפּט פֿון מיטל הויכדייטש װאָס מען האָט אַמאָל גערע דט אין אייראָפּע (וואָס איז דאן געווען באַקאַנט אַלס אַשכנז), פֿון דער שפּראַך האָט זיך אויך געמאַכט די דייטשע שפראַך אָדער אויך באַקאַנט אַלס ניי הויכדויטש. (נישט אַזוי ווי טייל מענטשן מיינען אַז יידיש קומט פֿון דייטש). א גרויסער טייל פֿון ווערטער אין יידיש קומט פֿון דייטשער אָפֿשטאַמונג, בערך 10% לשון הקודש, און אויך סלאווישע שפראכן. | |||
במשך פון די דורות האט זיך יידיש געטוישט, דאס הייסט די יידן פון איין עק וועלט ווי דייטש האבן נישט גערעדט די זעלבע יידיש ווי ליטע, הײַנט איז דאָס אויסגעמישט פֿון העברעאיש, ענגליש, רוסיש, פּויליש און אַזוי ווייטער. | |||
דער ערשטער אידיאם אויף יידיש באַטרעפֿט אין "מחזור וורמס" ה'ל"ב: גוּט טַק אִים בְּטַגְא שְ וֵיר דִיש מחזור אין בית הכנסת טְרַגְא --> | |||
== {{rtl|תּקופות אַק א לשון}} == | |||
== {{rtl| אן ייִדיש ל'אַהּ אינ'יוּג}} == | |||
== {{rtl|טיאַלעקתּאן}} == | |||
== {{rtl|סקר׳יב אן ייִדיש}} == | |||
== {{rtl|אן חסידיש}} == | |||
== {{rtl|נוֹאפאָנים איס איר׳ישאן}} == | |||
== {{rtl|אר אנט איזארלין}} == | |||
== {{rtl|קראַמאטאך}} == | |||
Latest revision as of 07:09, 5 January 2023
שי לשון כֿעלתּאך תּא סאן ייִדיש; תּאָ צימפּוֹם 13 מיליוֹן טינא סאן טאוואן קוֹ לער נא
כּאַנצין׳, בּעיקר איעטסאן טא כֿוּל'רא צרפתאך.
בּמשך אקיס 800 בּליען תּ' אן ייִדיש נעי בּי אינא לשון-מֿאָר אצש כּיז מאַהּ אצש ייִדיהּ סאן עאראָפּ, בּעיקר סאן 19אוו איס סאן 20אוו ה-עיש. וו-אן ייִדיש אינא לשון-מֿאָר טא רוֹב נא ייִדיהּ סאן עאראָפּ אצש אן תּראָהּ שין, איס אַף טא נא ייִדיהּ נעי אימיקראַציאָ קוֹ ת׳יראן עלא. סאן תּקוּפֿה שין...