Qasunattuuji verbs

From Linguifex
Jump to navigation Jump to search

Qasunattuuji verbs are known for their complexity: a single conjugated verb may stand for a whole sentence. Also, they exhibit noun incorporation: for example: do a speech is rendered as speech-do.

General features

Every verb has an obligatory inflection for person, number, and mood (all marked by a single suffix), and can have other inflectional suffixes such as tense, aspect, modality, and various suffixes carrying adverbial functions, and can have nouns incorporated to them.

Tense

Tense marking is always optional. The only explicitly marked tense is the future tense. Past and present tense cannot be marked and are always implied. All verbs can be marked through adverbs to show relative time (using words such as "yesterday" or "tomorrow"). If neither of these markings is present, the verb can imply a past, present, or future tense.

Future tense
Tense Example
Present

Pijavimiq

telephone-INSTR

vigiipuk.

talk-we-1DU.3SG

Pijavimiq vigiipuk.

telephone-INSTR talk-we-1DU.3SG

We (two) talk on the phone.

Future

Pijavimiq

telephone-INSTR

viniagiipuk.

talk-we-DU-FUT

Pijavimiq viniagiipuk.

telephone-INSTR talk-we-DU-FUT

We (two) will talk on the phone.

Future (implied)

Suujuqqanu

give birth probably

savisuhuu

sister's

ilaa

I

kaluuŋiluuk.

tomorrow

Suujuqqanu savisuhuu ilaa kaluuŋiluuk.

{give birth probably} {sister's} {I} tomorrow

My sister (will) give(s) birth tomorrow. (the future tense "will" is implied by the word tomorrow)

Aspect

Marking aspect is optional in Qasunattuuji verbs. It has a perfective versus imperfective distinction in aspect, along with other distinctions, such as: frequentative (-ataq; "to repeatedly verb"), habitual (-simavi; "to always, habitual verb"), inchoative (-hiŋaat; "about to verb"), and intentional (-sahuma; "intend to verb"). The aspect suffix can be found after the verb root and before or within the obligatory person-number-mood suffix. number-mood suffix.

Mood

Qasunattuuji has the following moods: Indicative, Interrogative, Imperative (positive, negative), Coordinative, and Conditional. Participles are sometimes classified as a mood.

Participle can be used to form relative sentences.

xavix qijajuat kinakutut.
/ˈʂaviʂ qiˈʐaʐuat kinaˈkuʐut/
xav- -ix qijak- -tuat kinak- -u- -tut
dog -abs.pl bark -3p.part- hunger- -be.X- -3p.indic
The dogs that are barking are hungry

Conditional is used to make conditional sentences

kinakukama qiniajuŋa
/kiniakuˈkama qiniaˈʐuŋa/
kiniak- -u- -kama qit- -niaq- -tuŋa
hungry- -be.X -1s.cond.impf- -3p.part- eat- -fut -1s.ind
I will it if I get hungry

The Coordinative mood has a wide range of uses, including the formation of dependent sentences that function as modifiers of independent sentences.

puuvajijaluŋa qittuŋa
/puːvaʐiʐaˈluŋa qittuŋa/
puuvatijax- -luŋa qit- -tuŋa
read- -1s.coord eat- -1s.ind eat-
While I read, I eat
isinaluŋa aŋŋuajuŋa
/isinaˈluŋa aŋŋaˈʐuŋa/
isinap- -luŋa aŋŋuaq- -tuŋa
read- -1s.coord eat- -1s.ind eat-
Singing, I dance

Structure

The maximum structure of verbs is:

root-(derivational)-(inflecional)-(person, number, mood)—enclitic


There can have several derivational or inflectional suffixes, but, only one verbal root per verb.

Enclitics codify coordination (—nu "and") and evidentiality (—quuq "it's said that", "they say that").
Suffixes that change valency should come after the radical-(derivational), but before the person, number and mood suffix.
Nouns can be incorporated along with derivation suffixes, with the verb becoming intransitive, and Qasunattuuji has the types I, II a IV of noun incorporation.

Derivation

The suffix -u creates a verb "be X" from a noun.
The suffix -uh creates a verb "become X" from a noun whose verb doesn't have the be/become X distinction.
The gerund is marked with the suffix -juni (-tuni after t).
The negative suffix -it negates what comes before the radical, being able to come after the root and before the derivational, after the derivational, or both. If the suffix comes before a person, number and mood suffix starting the consonant (except t), a -ti- should be inserted between them.

Paradigms

Intransitive verbal paradigms

Independent

Mood

Person

Singular

Dual

Plural

Indicative

1

-tuŋa -tuguk -tugut

2

-tujin -tusik -tusi

3

-tuq -tuk -tut
Indterrogative

1

-pik -pit -pa

2

-piŋuk -pisik -pak

3

-pisa -pisi -pat
Imperative (affirmative)

1

-laŋa -in -li

2

-luk -(t)ijik -lik

3

-ta -(t)itti -lix
Imperative (negative)

1

-naŋa -nak -nani

2

-nanuk -nasik -najik

3

-naja -nasi -najig

Dependent

Mood

Person

Singular

Dual

Plural

Conditional

1

-kama -kammuk -kaja

2

-kavix -kaasik -kaasi

3 (reflexive)

-kami -kamik -kamiŋ

3 (non-reflexive)

-ːman -ːmaanik -ːmaja
Coordinative

1

-luŋa -lunuk -luja

2

-lujin -lusik -lusi

3

-luni -lujik -lujiŋ
Transitive paradigm (independent)
Object →

First person

Second person

Third person

Subject ↓

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

1S

-giipiŋ -giijik -giisi -giga -giija -giika

1D

-giijigiŋ -giijuk -giisi -giiput -givut -givut

1P

-giijigiŋ -giijuk -gisi -giiput -givut -givut

2S

-giima -giijiguq -giijigut -giijuk -gijik -gijik

2D

-gisiiŋa -giijiguk -giijigut -gii -giikiŋ -gijin

2P

-giisiiŋa -giijuguk -giijigut -giisi -gisi -gisi

3S

-gaaŋa -gaajiguk -gaajigut -gaajin -gaajik -gaasi -gaa -gik -gai

3D

-gaajaŋa -gaajiguk -gaajigut -gaajin -gaajik -gaasi -gaak -giŋik -gaix

3P

-gaajaŋa -gaajiguk -gaajigut -gaajin -gaajik -gaasi -gaat -gaix -gaix
Transitive interrogative paradigm (independent)
Object →

First person

Second person

Third person

Subject ↓

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

1S

-pigiŋ -pisik -pisi -piguk -pigik -pigix

1D

-pisigiŋ -pisik -pisi -pisiguk -pisigik -pisigik

1P

-pisigiŋ -pisik -pisi -pisigu -pisigik -pisigik

2S

-piŋa -pisiguk -pisigut -piuŋ -pisi -pisigix

2D

-pisiiŋa -pisiguk -pisigut -pisiiŋ -pisigik -pisigik

2P

-piŋuuŋa -pisiguk -pajigut -pisiiŋ -pisigik -pisigik

3S

-paŋa -pajiguk -pajigut -pajin -gajik -pasi -pauŋ -pagik -pagix

3D

-paaŋa -pajiguk -pajigut -pajin -pajik -pasi -paaku -paakik -pajigik

3P

-paaŋa -pajiguk -pajigut -pajin -pajik -pasi -paajuŋ -pajigik -pajigik
Transitive imperative affirmative paradigm (independent)
Object →

First person

Second person

Third person

Subject ↓

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

1S

-laapiŋ -laajik -laasi -lagu -lagik -lagix

1D

-laajigiŋ -laajik -laasi -laapuk -laajik -laajigix

1P

-laajigiŋ -laajik -laasi -laaput -laavut -laavut

2S

-ŋŋa -tuguk -tigut -uŋ -(ː)kik[1] -k/(ː)kix[1][2]

2D

-siiŋa -tiguk -tigut -ːku[1] -sigik -sigix

2P

-siiŋa -tiguk -tigut -siuŋ -sigik -sigix

3S

-liŋa -lisiguk -lisigut -lisin -lisik -lisi -liuŋ -ligik -ligix

3D

-liiŋa -lisiguk -lisigut -lisin -lisik -lisi -liiku -lisigik -lisigik

3P

-liiŋa -lisiguk -lisigut -lisin -lisik -lisi -liijuŋ -lisigik -lisigix
Transitive imperative negative paradigm
Object →

First person

Second person

Third person

Subject ↓

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

1S

-naŋa -naŋa

1D

-najiguk -najiguk

1P

-najigut -najigut

2S

-nagu -nagix

2D

-nagu

2P

-nasiiŋa -nasigut -nasiuŋ -nasigik

3S

-nagu

3D

-nagik

3P

-nagu
Transitive conditional (dependent) paradigm
Object →

First person

Second person

Third person

Subject ↓

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

1S

-aakiŋ -aajik -aasi -aaku -aakik -aakix

1D

-aajigiŋ -aajik -aasi -aajigu -aajigik -aajigik

1P

-aajigiiŋ -aajik -aasi -aajigu -aajigik -aajigik

2S

-aaŋa -aajiguk -aajigut -aaku -aakik -aakix

2D

-aasiiŋa -aajiguk -aajigut -aajigu -aajigik -aajigik

2P

-aasiiŋa -aajiguk -aajigut -aasiuŋ -aasigik -aasigik

3S reflexive

-amiŋa -amisiguk -amisigut -amisin -amisik -amisi -amiuŋ -amigik -amisigik

3D reflexive

-amisiŋa -amisiguk -amisigut -amisin -amisik -amisi -amiijuŋ -amisiikik -amisigiŋ

3P reflexive

-amiiŋa -amisiguk -amisigut -amisin -amisik -amisi -amiijuŋ -amisihik -amisigiŋ

3S non-reflexive

-maŋa -najiguk -najigut -majin -majik -masi -magu -magik -magix

3D non-reflexive

-maaŋa -najiguk -najigut -majin -majik -nasu -aaku -maagik -maajigik

3P non-reflexive

-maŋa -najiguk -najigut -majin -majik -masi -maaju -maajigik -majigik
Transitive coordinative (dependent)
Object →

First person

Second person

Third person

Subject ↓

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

1S

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu

1D

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu

1P

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu

2S

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu

2D

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu

2P

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu

3S

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugik -lagix

3D

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugik -lagix

3P

-lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugu -lugik -lagix
Transitive participial paradigm
Object →

First person

Second person

Third person

Subject ↓

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

Singular

Dual

Plural

1S

-kkaapiŋ -kkaajik -kkaasi -kaga -kkaka -kkaaka

1D

-kkaajigiŋ -kaajigiŋ -kaajigiŋ -kkaavuk -kkavuk -kkaavuK

1P

-kkaajigiŋ -kaajigiŋ -kaajigiŋ -kkaavut -kkavut -kkaavut

2S

-kkaama -kkaajiguk -kkaajigut -kkan -kkakiŋ -kkajin

2D

-kkaajiŋa -kkaajiguk -kkaajigut -kkaajik -kkajik -kkajik

2P

-kkasiiŋa -kkaajiguk -kkaajigut -kkaaqi -kkasi -kkasi

3S

-kkaŋani -kkaŋajiguk -kkaŋajigut -kkaŋajin -kkaŋajik -kkaŋasi -kkaŋa -kkak -kkaŋi

3D

-kkaŋani -kkaŋajiguk -kkaŋajigut -kkaŋajin -kkaŋajik -kkaŋasi -kkaŋak -kkaŋik -kkaŋik

3P

-kkaŋani -kkaŋajiguk -kkaŋajigut -kkaŋajin -kkaŋajik -kkaŋasi -kkaŋat -kkaŋix -kkaŋix
Intransitive participial paradigm

Person

Singular

Dual

Plural

1

-tuaŋa -tuaguk -tuagut

2

-tuajin -tuasik -tuasi

3

-tuaq -tuak -tuat

Notes

  • The ː symbol means that the last phoneme of the radical is geminated.
  • In the case of the transitive participial, if the last consonant of the radical is k or q, they must be deleted, if it's t, then the kka becomes ta.
  1. ^ a b c It means geminate the last phoneme of the radical
  2. ^ First form if the radical ends in a vowel, second if a consonant