Verse:Irta/Judeo-Mandarin/Ăn Yidiș: Difference between revisions
< Verse:Irta | Judeo-Mandarin
Jump to navigation
Jump to search
mNo edit summary Tags: Mobile edit Mobile web edit |
mNo edit summary Tags: Mobile edit Mobile web edit |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{rtl|שיִ לשון כֿעלתּאך אינש '''אן ייִדיִש'''; תּאָ צימפּוֹם 9 מיִליוֹן טינא אינש אן טאבאן קוֹה לעאר׳ אָ-ל׳אַבארץ, בּעיקר איאטסאן טע כֿול׳רא אַשכּנזאך.}} | {{rtl|שיִ לשון כֿעלתּאך אינש '''אן ייִדיִש'''; תּאָ צימפּוֹם 9 מיִליוֹן טינא אינש אן טאבאן קוֹה לעאר׳ אָ-ל׳אַבארץ, בּעיקר איאטסאן טע כֿול׳רא אַשכּנזאך.}} | ||
{{rtl|בּמשך אַקאס 800 בּליאן א תּאָ אן ייִדיִש ניי בּיִ מאר א קֿעלק׳א אַק כּיז מאַח אַק ייִדיִ אינש אן עאראָפ, בּעיקר אינש אן 19וּה איס אינש אן 20וּה אייש, איס בֿיִ אן ייִדיִש א מֿאַם-לשון איִ טע רוֹב נאה ייִדיִ אינש אן עאראָפ אַק אן תּראָח שוֹט, איס אַף טע נאה ייִדיִ אַק אינימירצ׳א קוֹה ר׳יִףטאן עלא.}} | {{rtl|בּמשך אַקאס 800 בּליאן א תּאָ אן ייִדיִש ניי בּיִ מאר א קֿעלק׳א אַק כּיז מאַח אַק ייִדיִ אינש אן עאראָפ, בּעיקר אינש אן 19וּה איס אינש אן 20וּה אייש, איס בֿיִ אן ייִדיִש א מֿאַם-לשון איִ טע רוֹב נאה ייִדיִ אינש אן עאראָפ אַק אן תּראָח שוֹט, איס אַף טע נאה ייִדיִ אַק אינימירצ׳א קוֹה ר׳יִףטאן עלא. אינש אן תּקוּפֿה שוֹט...}} | ||
<!-- אין יענער תקופה איז יידיש באנוצט געווארן אויף וואס א שפראך ווערט באנוצט, לשון קודש איז באנוצט געווארן נאר צו דאווענען און שרייבן תורה רייד, אבער אנהייב דעם 20סטן יאר הונדערט האט אליעזר בן יהודה מאדערנעזירט דעם לשון קודש און איר אהערגעשטעלט ווי א גערעדטע שפראך פאר יידן, און עס גערופן העברעאיש. דאן האט העברעאיש אנגעהויבן דינען ווי א גערעדטע שפראך ביי גרויסע טיילן פון יידישן פאלק וואס וואוינען אין ארץ ישראל און בעיקר האט זי איבערגענומען די יידישע שפראך נאך די צווייטע וועלט קריג. | |||
בעת דער השכלה באוועגונג, אין סוף דעם 18טן יאר הונדערט, האבן יידן פארדייטשט זייער יידיש אין די לענדער וועלכע מען האט גערעדט דייטש, אבער אין מזרח אייראפע האבן יידן פארגעזעצט זיך צוצוהאלטן צו דער יידישער שפראך. | |||
פֿאַר דער צווייטער וועלט-מלחמה האָבן אַרום 11 מיליאָן יידן גערעדט יידיש אלס זייער מאַמע-לשון. הײַנט צו טאָג רעדן יידיש אַרום 3 מיליאָן מענטשן, בעיקר אין ארץ ישׂראל און אין אַמעריקע - ווען פֿאַר א העלפֿט פֿון זיי איז יידיש די ערשטע שפּראַך. צווישן 60 און 75 פראצענט פון די יידיש-רעדער זיינען פרומע רעליגיעזע יידן[פֿעלט אַ מקור]. | |||
די יידישע שפּראַך שטאַמט איבערהויפּט פֿון מיטל הויכדייטש װאָס מען האָט אַמאָל גערע דט אין אייראָפּע (וואָס איז דאן געווען באַקאַנט אַלס אַשכנז), פֿון דער שפּראַך האָט זיך אויך געמאַכט די דייטשע שפראַך אָדער אויך באַקאַנט אַלס ניי הויכדויטש. (נישט אַזוי ווי טייל מענטשן מיינען אַז יידיש קומט פֿון דייטש). א גרויסער טייל פֿון ווערטער אין יידיש קומט פֿון דייטשער אָפֿשטאַמונג, בערך 10% לשון הקודש, און אויך סלאווישע שפראכן. | |||
במשך פון די דורות האט זיך יידיש געטוישט, דאס הייסט די יידן פון איין עק וועלט ווי דייטש האבן נישט גערעדט די זעלבע יידיש ווי ליטע, הײַנט איז דאָס אויסגעמישט פֿון העברעאיש, ענגליש, רוסיש, פּויליש און אַזוי ווייטער. | |||
דער ערשטער אידיאם אויף יידיש באַטרעפֿט אין "מחזור וורמס" ה'ל"ב: גוּט טַק אִים בְּטַגְא שְ וֵיר דִיש מחזור אין בית הכנסת טְרַגְא --> | |||
== {{rtl|תּקוּפות אַק אן לשון}} == | == {{rtl|תּקוּפות אַק אן לשון}} == | ||
Revision as of 19:46, 9 November 2021
שיִ לשון כֿעלתּאך אינש אן ייִדיִש; תּאָ צימפּוֹם 9 מיִליוֹן טינא אינש אן טאבאן קוֹה לעאר׳ אָ-ל׳אַבארץ, בּעיקר איאטסאן טע כֿול׳רא אַשכּנזאך.
בּמשך אַקאס 800 בּליאן א תּאָ אן ייִדיִש ניי בּיִ מאר א קֿעלק׳א אַק כּיז מאַח אַק ייִדיִ אינש אן עאראָפ, בּעיקר אינש אן 19וּה איס אינש אן 20וּה אייש, איס בֿיִ אן ייִדיִש א מֿאַם-לשון איִ טע רוֹב נאה ייִדיִ אינש אן עאראָפ אַק אן תּראָח שוֹט, איס אַף טע נאה ייִדיִ אַק אינימירצ׳א קוֹה ר׳יִףטאן עלא. אינש אן תּקוּפֿה שוֹט...