Verse:Ed Dynje/Icelandic Romance: Difference between revisions

'''El Mijòrìje''' hi et teanga naɯjoneàḻta g̱uṟ Poblaċṯ el Mijòr. Hi eli lɯèn oifigeṁail flimcèn meȝl Àsailis, cif vèħad mil ilɯne oifigeṁala g̱uṟ el Aontus̱ Eòrpaċ ⁊ el vèħad ràɯ g̱uṟ bunaḋus̱ Sèimiteaċ. Hemm ɯèɯèn ⁊ ȝiṟg̱ Sèimiteaċ ȝand et teanga, min canaṁaint Ȝaṟbìje li gè min Tuaisceṟṯ el Africa, ilhec mè ceàn s lehe g̱aḏḏ rab{{cll}}ḏa mil{{cll}} g̱arìb meȝl Ȝaṟbìje Claɯicaċ. Eas̱da ḏùl ez zmènìjèṫ, ḏalli pròis g̱uṟ Ġaoiḋelaċaḋ g̱uṟ el Mijòr bedev buɯḏa gnèjèṫ teangaṁala mil Meḋeàn-Ġaoiḋilg f deaxl, .i. canaṁaint eaṟẕ li wcwll ȝaddit fi zmèn g̱uṟ ħacme Ȝaṟbìje. Bede wcwll eṟ F{{cda}}raincis f deaxl veaṟa el{{cll}} Ġaoiḋilg, ...

Et teanga Mijòrìje hije me{{3}}mùle min g{{cll}}ad{{cll}}à{{3}} teangam{{cda}}ala mħallte f erà ez zmènìjèt{{cda}} li {{3}}adde fìhwm el gin{{sīn}} fli m{{3}}uddi, m{{3}}uddi memlì ħacmèt{{cda}} bearrànìje d{{cll}}ùl mijèt{{cda}} g{{cll}}ur{{cll}} ɯnìn.

Il-Malti huwa lsien magħmul minn bċejjeċ lingwistiċi mħalltin li juru iż-żminijiet li għadda minnhom il-ġens fl-imgħoddi, imgħoddi mimli ħakmiet barranin matul mijiet ta' snin. Għalkemm għandu sisien [[Lingwa Għarbija|Għarbija]], nistgħu naraw li l-ilsien Malti huwa mibni minn għadd kbir ħafna ta' bċejjeċ li ġew minn miklem Rumanzi (mit-[[Lingwa Taljana|Taljan]] u mill-[[Lingwa Franċiża|Franċiż]]) u wkoll, iktar biswitna fiż-żmien, mill-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]. Madwar terz tal-kliem għandhom oriġini [[Lingwa Għarbija|Għarbija]], xi nofs għandhom oriġini [[Lingwa Taljana|Taljana]] jew [[Lingwa Sqallija|Sqallija]], u l-bqija huma [[Lingwa Ingliża|Ingliżi]] bi ftit [[Lingwa Franċiża|Franċiżi]] wkoll. Peress li l-kliem ta’ oriġini Għarbija huma l-biċċa l-kbira tagħhom kliem bażiku ta’ kuljum, huma l-aktar użati fost il-Maltin meta jitkellmu ma’ xulxin.   

L-ilsien Malti beda jiġi meqjus bħala l-ilsien uffiċjali tal-gżejjer Maltin mis-sena [[1934]], meta dan iddaħħal mal-Ingliż minħabba li l-akbar biċċa tan-nies ma kinux jafu jaqraw, dan ifisser li l-ġens Malti la kien jaf jitkellem bit-Taljan u wisq inqas bl-Ingliż; dan huwa l-każ tipiku fejn bejn żewġ ġellieda, igawdi t-tielet wieħed. Kienet ġrajja kontroversjali ħafna meta wieħed jaħseb li dak iż-żmien, Malta kienet taħt il-ħakma tal-Ingliżi, u b'hekk kien hemm kunflitt ta' interess meta l-Ingliżi nfushom ħolqu kostituzzjoni li kienet tagħti daharha lill-kultura li kienet ilha tgħix għal mijiet ta' snin. Iżda wieħed ma jistax iċaħħad il-fatt li l-Ingliż kellu sehem qawwi fit-tmexxija 'l quddiem soċjo-politiku u awtonomu ta' dan il-ġens.

Għalkemm il-Malti daħal f'ħafna oqsma tas-soċjetà bħalma huma l-politika, il-liġi u, sa ċertu punt, il-[[midja popolari]], l-Ingliż f'Malta huwa l-ilsien ewlieni f'dak li għandu x'jaqsam mas-settur tal-kummerċ barrani, u studji xjentifiċi (inklużi l-istudji tal-matematika, il-fiżika, il-mediċina, u b'mod mill-iktar predominanti, fl-informatika). Instab ħafna, minn riċerkaturi storiċi, f'manuskritti ġewwa l-[[Bibljoteka Nazzjonali]] fil-[[Belt Valletta]] (meqjusa fost l-eqdem imkatab nazzjonali fid-dinja), u fi bnadi oħra sabiex jiġi muri b'mod dirett it-tħaddim tal-ilsien Malti lura fis-snin, u s'issa nafu sew li dan kien mitħaddem f'sura tixbah dik tal-lum sa mis-[[Seklu XVI]].-->