|
|
Line 1: |
Line 1: |
| Teanga Sèimiteċ hì '''el Ḃriotainìje''', ⁊ hì et teanga naßjoneàḻta guṟ Poblaċṯ el Ḃriotain. Hì el ilßèn oifigeṁṁail flimcèn temm, cif vèħad mil ilßne oifigeṁṁla guṟ el Aontus̱ Eòrpaċ ⁊ el vèħad ràß guṟ bunaḋus̱ Sèimiteċ. Ȝand et teanga ßèßèn ⁊ ȝiṟg̱ Sèimiteċ, min canaṁṁaint Ȝaṟbaìje li gè min Tùaisceṟṯ el Africa, ilhec mè ceàn s lehe gaḏḏ raḇda miḻ garìb meȝl Ȝaṟbaìje Claßicaċ. Eas̱da dùl ez zmèniḋèṫ, dalli pròis guṟ Ġaoiḋelaċaḋ guṟ el Ḃriotain bedev bußda gnèiḋèṫ teangaṁṁala mil Meḋeàn-Ġaoiḋilge fi deaxl, .i. canaṁṁaint eaṟẕ li wcwll ȝaddit fi zmèn guṟ ħacme Ȝaṟbaìje. Bede wcwll eṟ Ḟraincis fi deaxl veara eḻ Ġaoiḋilge, ...
| |
|
| |
|
| == Ȝamlethe agus̱ grejjèthe ==
| |
| Et teanga Ḃriotainìje hì meȝmùle min gadàȝ teangaṁṁala mħallte f erà ez zmèniḋèṫ li ȝadde fìhwm el ginß fli mȝuddi, mȝuddi memlìj ħacmèṫ bearrànìje dùl mijèṫ guṟ ßnìn.
| |
| <!--
| |
| il-Malti huwa lsien magħmul minn bċejjeċ lingwistiċi mħalltin li juru iż-żminijiet li għadda minnhom il-ġens fl-imgħoddi, imgħoddi mimli ħakmiet barranin matul mijiet ta' snin. Għalkemm għandu sisien [[Lingwa Għarbija|Għarbija]], nistgħu naraw li l-ilsien Malti huwa mibni minn għadd kbir ħafna ta' bċejjeċ li ġew minn miklem Rumanzi (mit-[[Lingwa Taljana|Taljan]] u mill-[[Lingwa Franċiża|Franċiż]]) u wkoll, iktar biswitna fiż-żmien, mill-[[Lingwa ingliża|ingliż]]. Madwar terz tal-kliem għandhom oriġini [[Lingwa Għarbija|Għarbija]], xi nofs għandhom oriġini [[Lingwa Taljana|Taljana]] jew [[Lingwa Sqallija|Sqallija]], u l-bqija huma [[Lingwa ingliża|ingliżi]] bi ftit [[Lingwa Franċiża|Franċiżi]] wkoll. Peress li l-kliem ta’ oriġini Għarbija huma l-biċċa l-kbira tagħhom kliem bażiku ta’ kuljum, huma l-aktar użati fost il-Maltin meta jitkellmu ma’ xulxin.
| |
|
| |
| L-ilsien Malti beda jiġi meqjus bħala l-ilsien uffiċjali tal-gżejjer Maltin mis-sena [[1934]], meta dan iddaħħal mal-ingliż minħabba li l-akbar biċċa tan-nies ma kinux jafu jaqraw, dan ifisser li l-ġens Malti la kien jaf jitkellem bit-Taljan u wisq inqas bl-ingliż; dan huwa l-każ tipiku fejn bejn żewġ ġellieda, igawdi t-tielet wieħed. Kienet ġrajja kontroversjali ħafna meta wieħed jaħseb li dak iż-żmien, Malta kienet taħt il-ħakma tal-ingliżi, u b'hekk kien hemm kunflitt ta' interess meta l-ingliżi nfushom ħolqu kostituzzjoni li kienet tagħti daharha lill-kultura li kienet ilha tgħix għal mijiet ta' snin. iżda wieħed ma jistax iċaħħad il-fatt li l-ingliż kellu sehem qawwi fit-tmexxija 'l quddiem soċjo-politiku u awtonomu ta' dan il-ġens.
| |
|
| |
| Għalkemm il-Malti daħal f'ħafna oqsma tas-soċjetà bħalma huma l-politika, il-liġi u, sa ċertu punt, il-[[midja popolari]], l-ingliż f'Malta huwa l-ilsien ewlieni f'dak li għandu x'jaqsam mas-settur tal-kummerċ barrani, u studji xjentifiċi (inklużi l-istudji tal-matematika, il-fiżika, il-mediċina, u b'mod mill-iktar predominanti, fl-informatika). instab ħafna, minn riċerkaturi storiċi, f'manuskritti ġewwa l-[[Bibljoteka Nazzjonali]] fil-[[Belt Valletta]] (meqjusa fost l-eqdem imkatab nazzjonali fid-dinja), u fi bnadi oħra sabiex jiġi muri b'mod dirett it-tħaddim tal-ilsien Malti lura fis-snin, u s'issa nafu sew li dan kien mitħaddem f'sura tixbah dik tal-lum sa mis-[[Seklu XVi]].-->
| |
|
| |
| == Fuaimniuċaḋ ==
| |
| === Consain ===
| |
| === Gutaiḋèṫ ===
| |
|
| |
| == Citbe ==
| |
| === Sgrìḃṫa Ròṁànaċ ===
| |
|
| |
| === Sgrìḃṫa Ȝaṟbaìje ===
| |
|
| |
| == Rainniḋèt eḻ caint ==
| |
| === Forainmeṉ ===
| |
| === Ainmeṉ ===
| |
| ==== Filleḋ ====
| |
|
| |
| ==== Bèṟlaṯ es̱ sunnaraḋ ====
| |
| Consain semsìje ⁊ gamrìje
| |
| === Aidiaċtaiḋèṫ ===
| |
|
| |
| === Briaṫair ===
| |
|
| |
| === Rèṁḟocail ===
| |
| === Nasgḟocail ===
| |
|
| |
| == Coṁrèir ==
| |
| == Foclòir ==
| |
| == S̱dàtus̱ha fil Ḃriotain ==
| |
|
| |
| == Cittèbìn bel Ḃriotainìje ==
| |
|
| |
| == Ecder teȝrìf ==
| |